Erişilebilirlik ve Şehir Hatları

"Hayatı Paylaşmak İçin Engel Yok"

Erişilebilirlik kavramı, bütün ürün ve hizmetlerin ilave bir destek ya da düzenlemeye ihtiyaç olmaksızın, herkes tarafından aynı biçimde kullanılabilmesi anlamını içeriyor.
Erişilebilirlik ilkesi çerçevesinde; ilk aşamadan itibaren kapsayıcı bir yaklaşımla geliştirilen hizmetler, “evrensel tasarım” olarak adlandırılan bir bakış açısıyla ele alınıyor.
Hizmetlerini erişilebilirlik anlayışıyla geliştirerek gerçekleştiren İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin iştiraki olan Şehir Hatları A.Ş.’, deniz yolcu taşımacılığının öncü kuruluşu olarak, sunduğu tüm hizmetlerden hareket kısıtlılığı veya görme zorluğu olan bireylerin en iyi şekilde yararlanabilmesi için çalışmalarını sürdürüyor.

Web Sitesi Ve Mobil Uygulamasında Erişilebilirlik

Kuruluş bu doğrultuda, http://www.sehirhatlari.istanbul adresli web sitesini ve mobil uygulamasını erişilebilir şekilde düzenleyerek, hareket kısıtlılığı veya görme zorluğu olan bireylere kullanım kolaylığı sağlayacak içeriğe ve biçime dönüştürdü.
Şehir Hatları A.Ş.’nin bu çalışmasında; İSO tarafından geliştirilen standartlar, Dünya Web Birliği tarafından yayınlanan WCAG2.1. adlı standart ve TÜBİTAK tarafından geliştirilen kamu internet siteleri rehberinin erişilebilirlik bölümünde detaylı olarak gösterilen esaslar gözetildi.
Bu kapsamda; uluslararası ve ulusal mevzuatın gereklerinin yerine getirilmesi ve hizmetlerin bütün vatandaşlara eşit şekilde sunabilmesi amacıyla, söz konusu standartlardaki kriterlere uygun olarak, Şehir Hatları’nın http://www.sehirhatlari.istanbul adresli web sitesi ve mobil uygulamasında erişilebilirlik çalışmaları yapıldı.
Çalışmalar yapılırken, standartlarda belirtilen “algılanabilirlik”, “işlem yapılabilirlik”, “anlaşılabilirlik” ve “sağlamlık” prensiplerine uygunluğun sağlanmasına özen gösterildi.
2018 yılı içerisinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi erişilebilirlik biriminin desteğiyle tamamlanan çalışmaları şu esaslar oluşturdu:

  • Web sayfası ve mobil uygulamadaki başlıklar, düğmeler, linkler, tablolar gibi bütün alanların, ekran okuyucu ve benzeri yardımcı teknolojiler tarafından rahatlıkla algılanabilmesi sağlandı.

  • Web sitesinde ve mobil uygulamasında kullanılan sade dilin, kullanıcılar tarafından rahatlıkla anlaşılabilmesine olanak tanındı.

  • Sayfada ve uygulamada; arama, seçim yapma ve diğer bütün işlemlerin, ekran okuyucu kullananları da içerecek şekilde yapabilmesinin önü açıldı.

  • Yapılan geliştirmelerin ve uygulanan çözümlerin, bütün ekranlarda aynı düzeyde kararlılıkla çalışması gerçekleştirildi.

  • Görsel alanların ve ikon şeklinde gösterilen düğme, link gibi kısımların gerekli metinlerle daha anlaşılır hale getirilmesi olanağı sunuldu.

  • Ekranlardaki dolaşım ve istenen alanlara hızlı erişimin sağlanabilmesi için başlıklandırma, tablo düzenlemeleri, liste düzenlemeleri gibi çözümlerle, kullanıcıların daha pratik bir kullanım deneyimi yaşamalarına katkı yapıldı.

  • Sütun ve satır başlıkları uygun biçimde okunabilecek hale getirilerek, tabloların daha iyi anlaşılabilmesi sağlandı.

  • Web sitesinde ve mobil uygulamasında kontrast renkler tercih edilerek, az gören kullanıcılar için daha ayırt edici olması olanağı sunuldu.

  • Yazı puntolarının büyüklüklerinin değiştirilebilmesine imkan verilerek, az gören kullanıcılar tarafından ihtiyaca göre ayarlama yapılabilmesi olanağı tanındı.

  • Hareketli içeriklerin durdurulabilmesi ve diğer kontrollerin yapılması gerçekleştirildi.

Deniz Taşımacılığında da Erişilebilirlik Ön Planda

Şehir Hatları A.Ş., erişilebilirliğin en önemli toplu taşıma kriterleri arasında yer aldığı anlayışıyla, mevcut ve yeni yapılan araç ve iskelelerde, "Erişilebilir İskele ve Deniz Araçlarına" sahip olma konusuna oldukça önem veriyor.
“Hayatı Paylaşmak İçin Engel Yok’’ bilinci ile faaliyetlerini sürdüren Şehir Hatları A.Ş., sunduğu ulaşım hizmetlerinden de, hareket kısıtlılığı veya görme zorluğu olan bireylerin en iyi şekilde yararlanabilmesi için çalışmalarını sürdürüyor.
Şehir Hatları A.Ş., standartlara uygun eğimli rampa, yönlendirme levhaları, alternatif bilgilendirmeler, hissedilebilir zemin uygulamaları ve kılavuz yol uygulamaları ile ulaşımlarını ücretsiz seyahat kartları ile gerçekleştiren hareket kısıtlılığı veya görme zorluğu olan bireylerin iskele, deniz araçlarına kolay ve güvenli erişimini sağlıyor.
Bu çerçevede, iskele girişinde bulunan yüzde altılık eğimi aşmayan ve yüzeyleri kaymaz zemin malzemeden yapılan rampalar sayesinde, hareket kısıtlılığı veya görme zorluğu olan bireyler, deniz araçlarının kapılarına kadar basamaksız ve eşiksiz şekilde ulaşabiliyor.
Şehir Hatları A.Ş. bünyesinde yer alan iskelelerde bulunan yönlendirme tabelaları ve işaretleri, hareket kısıtlılığı veya görme zorluğu olan bireyler göz önüne alınarak tasarlanmış durumda. Vapur içerisinde, hareket kısıtlılığı veya görme zorluğu olan bireyler için bilgilendirici, uyarıcı anonslar yapılırken, daha konforlu yolculuk yapmaları için de alan ve koltuk tahsisi yapılıyor.
Kuruluş, erişilebilirlik çalışmaları ile ilgili yolcularından gelecek her türlü öneri ve eleştiriye değer vererek ve uygulayarak çalışmalarını sürdürmeye devam etmeyi hedefliyor.

Erişilebilirliğin Yasal Dayanağı

Türkiye’nin de ilk imza koyan devletlerden biri olarak tarafı bulunduğu ve 2009 yılında yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme’de gerekli düzenlemeleri yapmamak suretiyle, engelli kişileri bir kısım hizmetlerin dışında bırakmak, ayrımcılık olarak ifade ediliyor.
Sözleşmenin “Erişilebilirlik” başlıklı dokuzuncu maddesinde şöyle deniliyor: “Taraf Devletler, engellilerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına etkin katılımını sağlamak ve engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri dahil olacak şekilde bilgi ve iletişim olanaklarına, hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık diğer tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri alacaklardır.
Erişim önündeki engellerin tespitini ve ortadan kaldırılmasını da içeren bu tedbirler, diğerlerinin yanında, aşağıda belirtilenlere de uygulanır:

  • (a) Binalar, yollar, ulaşım araçları ve okullar, evler, sağlık tesisleri ve işyerleri dahil diğer kapalı ve açık tesisler;

  • (b) Elektronik hizmetler ve acil hizmetler de dahil olmak üzere, bilgi ve iletişim araçları ile diğer hizmetler.


Ayrıca, “Düşünce ve İfade Özgürlüğü ile Bilgiye Erişim” başlıklı yirmi birinci maddede, taraf devletlerin, engellilerin tüm iletişim araçlarını tercihe bağlı kullanabilmesi, bilgi ve fikir araştırma, alma ve verme özgürlüğü dahil düşünce ve ifade özgürlüğünden diğer bireylerle eşit koşullar altında yararlanabilmesi için uygun tüm tedbirleri alacağı bildirilmiş durumda.
Bu kapsamda, kamuya sunulması amaçlanan bilginin engellilerin erişebileceği biçimlerde ve farklı engelli gruplarına uygun teknolojilerle güncel olarak ve ek bir bedel alınmaksızın sunulması da güvence altına alınmış oluyor.
Söz konusu maddede, kamuya açık hizmet sunan özel kuruluşların internet dahil olmak üzere, engellilerin erişilebileceği ve kullanılabileceği biçimde bilgi ve hizmet sunmalarının teşvik edilmesi zorunlu hale getiriliyor.
Buna ek olarak, internet aracılığıyla bilgi sunanlar dahil olmak üzere, kitle iletişim hizmeti sunan kurumların hizmetlerini engellilerin erişebileceği şekillerde sunmalarının teşvik edilmesi gerektiği bildiriliyor.
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un “Erişilebilirlik” başlıklı yedinci maddesinde yapılması gerekenler, söz konusu sözleşmeye uygun olarak ifade edilerek, 2014 yılında eklenen son fıkrasında da “Bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin engelliler için erişilebilir olması sağlanır.” deniliyor.